* Ricardo (niet zijn echte naam) spreekt op individuele titel en niet namens een herstelprogramma. Voor meer informatie over dit programma, zie het kader onderaan dit interview.

Een van de redenen waarom ik je wilde interviewen is om het stigma op seksverslaving tegen te gaan. Hoe is het voor jou om te praten over dit onderwerp?

Ik heb al eens voorlichting gegeven op een hogeschool in het kader van destigmatisering, maar buiten de veiligheid en anonimiteit van mijn fellowship [de gemeenschap rondom het programma dat Ricardo volgt] praat ik niet vaak over mijn seks- en liefdeverslaving. Als ik al zeg dat ik een verslaving heb, vertel ik meestal dat ik heb gedronken of drugs heb gebruikt. Ik zeg niet dat ik ook nog een behoorlijke seksverslaving had.

Als je het over seksverslaving hebt, denken mensen toch vaak aan de Vieze Man, van Van Kooten en de Bie. Zo’n man met een regenjas. Of aan potloodventers, prostitutie of seks op parkeerplaatsen, dat soort dingen. Die associaties had ik zelf ook wel bij een seksverslaving. Vrouwen lopen toch een blokje om, als je het noemt.

Je was dus geen potloodventer. Hoe uitte die seks- en liefdeverslaving zich dan wel bij jou?

Al toen ik jong was had ik veel vluchtige vriendinnetjes met wie ik zoende en aftastte. Al snel had ik ook seksuele relaties. Als ik geen relatie had of seks, was ik geen man en hoorde ik er niet bij. Dan voelde ik mij een nono. Zodra ik een relatie had, of als ik seks kon krijgen, kreeg ik eigenwaarde en voelde ik me een stuk zekerder. Door seks en liefde voelde ik mij compleet.

Het eerste meisje op wie ik verliefd werd en met wie ik ook seks had, was ook gelijk mijn eerste destructieve relatie. Dat meisje gebruikte drugs, dus dat deed ik ook. Zij ging eropuit en ze zag andere jongens. Dan maakte ze het uit met mij, maar steeds keerde ze weer terug. En ik bleef elke keer op haar wachten en nam haar weer terug. Dat was al een afhankelijkheidsrelatie en een verslaving. Ik wilde haar. Ik telde ook de keren dat we seks hadden. Dat was toen al belangrijk voor me. Op een gegeven moment was het toch uit. Ik kon heel moeilijk van haar loskomen.

Daarna durfde ik een tijdje niet meer met meisjes te gaan, want ik was bang, maar na een tijdje kwam ik weer iemand tegen. Ik was toen al aan de drank en drugs, maar toen ik iets met dat meisje kreeg, lukte het opeens om daarmee te stoppen. We ondernamen samen rustige activiteiten, zoals naar de bioscoop gaan. Maar ook in die relatie ontstonden er veel conflicten, waarna ik weer ging gebruiken. En toen het uitging, ging ik nog meer gebruiken.

Wat haalde je precies uit die relaties en uit de seks?

Ik haalde er emotionele zekerheid uit: weten dat er iemand voor je is die altijd beschikbaar is. Dat je altijd iemand kunt bellen, voor seks, maar ook voor emotionele ondersteuning. Het is een emotionele afhankelijkheid. Vrouwen zijn voor mij als drugs.

Kun je het gevoel dat liefde geeft vergelijken met de roes van alcohol of drugs?

Op een gegeven moment ging ik naar een kliniek voor mijn middelengebruik. Daar raakte ik voor het eerst nuchter verliefd op een vrouw. Die verliefdheid was zo sterk, het leek wel Alice in Wonderland. Tijdens een weekendje weg naar een andere stad, dachten we serieus dat mensen LSD door ons eten hadden gedaan. We waren zo high van verliefdheid, dat was niet meer normaal.

Ik dacht dat dat het helemaal was, maar uiteindelijk liep dat ook niet. Er kwamen weer conflicten, en er kwam trauma naar boven. Ik woonde inmiddels op mezelf en kreeg internet. Toen begon ik met porno kijken en raakte ik daaraan verslaafd. Er gebeurden zo veel heftige dingen in mijn leven: veel stress, ruzies, eenzaamheid… Ik dronk en gebruikte niet meer, mijn enige uitlaatklep was seks en eten. Als mijn vriendin er niet was, ging ik eten of porno kijken. Later ging ik ook vreemd en heb ik prostituees bezocht.

Uiteindelijk maakte zij het uit en viel ik weer in een diep gat. Ik ging weer drugs gebruiken en belandde opnieuw in een kliniek. Maar zodra ik even naar buiten mocht, belde ik weer iemand anders. Al snel zat ik weer bij een andere vrouw. Doordeweeks kreeg ik therapie in de kliniek, in het weekend zat ik bij die vrouw.

“Het eerste meisje op wie ik verliefd werd, was ook gelijk mijn eerste destructieve relatie.”

In de kliniek werd ik verleid door nog een andere vrouw en mijn ex speelde ook nog op de achtergrond. Op een gegeven moment had ik drie vrouwen tegelijk met wie ik emotioneel verstrengeld was, waar ik zekerheid uit haalde. Toen ik met een van hen een kind kreeg, ben ik in een soort droomwereld van het gezinsleven beland. Dat ging even aardig, maar mondde ook weer uit in elke dag porno kijken en veel behoefte aan seks binnen en buiten de relatie.

Na mijn scheiding viel ik weer terug in een crisis. Elke keer dat een relatie overging en ik weer op mijzelf moest komen te staan, viel ik terug in middelengebruik. Als er geen vrouw om handen was, greep ik naar de drugs. En elke keer als ik van middelenmisbruik herstelde en een kliniek uitging, was het eerste wat ik deed een relatie aangaan. Tja…

Maar werkte al die therapie dan niet voor je?

Nee, want ik kwam niet echt bij mijn gevoel. Ik heb veel hulp gehad voor mijn verslaving. Meestal werd er heel gericht gekeken naar hoe ik moest omgaan met mijn gevoelens en kreeg ik cognitieve gedragstraining. Dan moest ik aan emoties cijfers geven, hoe sterk ik ze voelde. Bij mij zijn die emoties altijd hartstikke hoog. Ik kwam daar niet voorbij. Voor mijn gevoel zit er een groot verschil tussen normale mensen en mij.

Ze hebben ook altijd geprobeerd om de condities buiten mijzelf goed te maken, zoals een opleiding en sociale contacten enzo. Maar dat werkte bij mij niet. Want ik heb al meerdere malen in mijn leven alles gehad wat ik wilde, maar toch was er altijd nog die rusteloosheid, die ontevredenheid. Ik was altijd dingen aan het verzamelen om mijzelf maar beter te laten voelen.

Dus relaties en seks zijn zaken waaraan je eigenwaarde en zekerheid ontleent en een manier om met heftige emoties en stress om te gaan?

Ja. En ik kan ook niet alleen zijn. Ik had een weekendrelatie met mevrouw A, maar met haar ging het alleen maar uit toen ik wist dat mevrouw B beschikbaar was. Binnen de kliniek mocht die relatie niet, dus ik moest ermee stoppen. Toen ik besefte dat ik helemaal alleen was, was ik zo radeloos dat ik geen zin meer had om te leven. Ik had geen reddingsboei meer en viel in een diep, zwart gat. Ik kon naar niemand meer teruggrijpen. Ik verkeerde in ademnood, was paniekerig en depressief. Ik was suïcidaal. Diezelfde dag werd ik opgenomen op de crisisafdeling. Toen kreeg ik van mevrouw B een sms’je waaruit ik kon afleiden dat ze nog beschikbaar was, en toen voelde ik me weer helemaal top.

In deze tijd ging ik voor het eerst naar een twaalfstappenprogramma [zie kader]. Daar heb ik geleerd om alleen te zijn. Het was heel moeilijk, echt een soort ontwenning. Steeds ontmoette ik weer vrouwen, die mij hun telefoonnummers gaven. Die nummers moest ik dan weer wissen. Ik was altijd op zoek naar iets of iemand en de realisatie dat diegene er niet was, en dat ik er ook niet naar kon zoeken, deed me ongelooflijk veel pijn. Na een drukke dag, voelde ik me vreselijk alleen en eenzaam en viel ik huilend in slaap. Ik was echt ontzettend zielig toen, haha.

Uiteindelijk ben ik beland bij een twaalfstappenprogramma voor mensen die verslaafd zijn aan seks en liefde. Toen ben ik aan de stappen gaan werken. Ik ben emotioneel gezien nuchter geworden. Twee jaar lang heb ik geen relatie gehad.

Waarom was het voor jou eigenlijk zo moeilijk om alleen te zijn?

Weet je, ik ben eigenlijk heel bang om liefde te voelen. In mijn programma noemen we het ‘anorexia’: emotionele, seksuele of sociale anorexia. Ik kan geen liefde ontvangen, geen affectie of complimenten. Ik kan niet zelf, op eigen kracht, liefde ontvangen, daar heb ik mijn hogere macht [zie kader] voor nodig. Ik trek wel liefde aan, als een soort magneetje, maar diep vanbinnen, op het vlak van intimiteit, stoot ik het weer af. Diep vanbinnen klikt het niet en draaien de magneetjes om.

Je had een hunkering naar liefde, maar tegelijk een onvermogen om echt intimiteit te delen?

Ja, die vrouwen lieten zich wel kwetsbaar zien en toonden hun emoties, maar ik kon dat niet. Het heeft te maken met hoe ik over mijzelf denk. Ik weet nu dat er heel veel liefde zit in mij, maar dat gevoel van liefde botste toen volledig met alle lelijke dingen die ik over mijzelf dacht. Ik was depressief en zelfdestructief. En ik was gehecht geraakt aan die negatieve identiteit. Ervaren dat die gedachten niet klopten, was heel confronterend. Ik moest al mijn overtuigingen in de prullenbak gooien.

Ik was bang om te voelen dat ik mensen wél kon vertrouwen. Dat ik wél contact kon hebben met mensen, liefde kon ervaren en intimiteit. Daar heeft mijn dochter een grote rol in gespeeld. Ik was vreselijk in de war toen ik een kind kreeg. De intimiteit en liefde die daarbij omhoog kwamen, die kwamen van binnenuit, vanuit mij! En dat was er altijd al geweest. Om het gevoel toe te laten dat ik wél een liefdevolle en goede vader ben, vind ik heel moeilijk. Want het gaat nog steeds tegen mijn overtuiging in. Zonder mijn dochter had ik hier nu niet gezeten.

Hoe heeft het programma je geholpen om liefde en intimiteit te leren voelen en ervaren?

Tijdens die nuchtere periode ben ik met een sponsor aan mijzelf gaan werken. Het programma hielp me om die oude ideeën over mijzelf te ontdekken, te onderzoeken en om wat niet bij mij hoort weg te gooien. En dan blijft er iets over, wat ik wel ben. Dan blijven de kloppende gedachten over.

In het programma heb ik ook geleerd om te communiceren en om intiem te zijn, door te praten over seks, liefde en intimiteit. Het delen met anderen, over relaties, is op zich al een oefening in het intiem zijn. Seks en liefde zijn hele intieme dingen, dus alleen al door daarover te praten, leer ik kwetsbaar te zijn.

Wat is de rol van spiritualiteit in het programma en hoe helpt spiritualiteit bij het herstellen van je verslaving?

Het programma leert je om een relatie te leggen met iets groters dan jezelf, een hogere macht. Het maakt niet uit hoe je die ervaart. In deze relatie kunnen blokkades worden weggehaald, ervaar je sereniteit en van daaruit kun je andere mensen helpen. Bij het vinden van mijn eigen hogere macht heb ik naar mijn oma gekeken. Bij oma was ik veilig, zij was er altijd en zij had ook heel veel meegemaakt. Wat geloofde oma? Oma las de bijbel, dus die ben ik ook gaan lezen. En daarnaast ben ik gaan mediteren en heb ik me verdiept in de advaita vedanta. Zo vond ik mijn eigen weg.

Zonder spiritualiteit had ik het niet gered. Spiritualiteit biedt me in eerste instantie bewustzijn, in stilte kunnen zijn en zo objectief als mogelijk kijken naar wat er nu is. Het geeft me ruimte. En daarna is het een relatie, een partnerschap met iets waarin alles kan oplossen. Het programma leert me ook hoe ik spiritualiteit praktisch kan toepassen in dit leven. Ik word er gelukkig van.

“Ik heb al meerdere malen in mijn leven alles gehad wat ik wilde, maar toch was er altijd die rusteloosheid.”

Voor mij is verslaving een spirituele ziekte. Ik dacht altijd dat als ik zou stoppen met gebruiken of out-acten [het ‘doen’ van het specifieke verslavende gedrag], ik dan niet meer verslaafd zou zijn. Maar het probleem begint bij mij pas bij het nuchter leven: omgaan met het leven in het hier en nu zonder oplossing. Daar kom ik mezelf tegen.

Daar moet ik bepaalde eigenschappen van mezelf onder ogen komen. Dat ik best wel egocentrisch kan zijn bijvoorbeeld. Dat veel om mij moet draaien. Dat ik dwangmatig kan zijn, controlerend en perfectionistisch. Dat zijn karaktereigenschappen waar ik dagelijks aan moet werken. Ik zie het als mijn tuintje onderhouden: als ik dat niet doe, staat mijn tuin al heel snel vol met onkruid en roestig gereedschap. Op een gegeven moment kan ik niet meer lekker zitten in mijn tuin, of komt de zon er niet eens meer in terecht. Nu weet ik dat het voor mij belangrijk is dat ik mijzelf op spirituele basis voeding geef, dat ik daarop blijf groeien.

Kun je nu gezonde relaties hebben?

Verderop in herstel ben ik onder begeleiding van mijn sponsor relaties aangegaan. Ik heb geleerd om close te zijn op bepaalde vlakken. In mijn laatste relatie heb ik mijzelf laten zien, gevoelens gedeeld en mezelf kwetsbaar opgesteld. Dat was de eerste keer. Nu date ik ook met iemand.

Je hebt bij mij ook sessies gehad. Kun je omschrijven wat daarvan de waarde was voor jou?

Toen ik hier binnenkwam was ik ontregeld na het verbreken van een relatie. De therapie heeft me structuur gegeven in mijn denken en voelen. Het heeft me helpen omgaan met wat zich aandiende en verwerkingsprocessen in gang gezet. Ik heb dingen onderzocht en dingen kunnen loslaten. Ik ben ook weer dichter bij mezelf gekomen, heb nieuwe dingen ontdekt. Fijn ook dat je zelf deelt over je ervaringen, dat maakt het gelijkwaardiger. En dat je een vrouw bent, was ook heel goed voor mij om mee te oefenen.

Wat zou je suggereren aan iemand die worstelt met afhankelijkheid van relaties of het vermijden van intimiteit?

Kom ermee uit de kast. Het begint met delen. Als je hulp wilt, kun je die krijgen. Gooi open die boel.

Wat ga je in 2021 doen?

Ik probeer niet meer zo veel te plannen. Ik leef in het hier en nu en kijk wat zich aandient. Als ik nog een verlangen heb, dan is het wel om helemaal in het hier en nu te zijn. Om hier te zijn, nu. Spontaan leven, hahaha.