Het is een misverstand dat mensen met een verslaving geen verantwoordelijkheidsgevoel zouden hebben. Sterker nog, ze hebben er vaak te veel van. Of ze hadden het, totdat ze het opgaven.
Veel van mijn cliënten met een verslaving of eetprobleem worstelen met het thema verantwoordelijkheid. Aangespoord door hun omgeving proberen ze verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag en gezondere of liefdevollere keuzes te maken. Maar dit blijkt lastig. Vaak gaat het zo: hoe harder je probeert je gedrag te veranderen, des te meer het uit de hand loopt. De druk van buitenaf neemt proportioneel toe. Met de beste intenties sporen naasten en hulpverleners je aan: je kúnt het, je hebt het in je, als je het maar écht wil, in jezelf blijft geloven, blijft vechten, enzovoorts.
Als je dit leest is er een goede kans dat je kampt met een hardnekkige gewoonte of misschien wel een verslaving. Of wellicht ben je een medestrijder in het gevecht tegen de verslaving of eetstoornis van een dierbare. Hoe is het voor je om continu in gevecht te zijn? Wat levert het je op? En tegen wie of wat vecht je eigenlijk precies?
I hold a beast, an angel, and a madman in me, and my enquiry is as to their working, and my problem is their subjugation and victory, downthrow and upheaval, and my effort is their self-expression.
Als je een verslaving of eetstoornis hebt herken je vast wel iets in de innerlijke strijd van Dylan Thomas, de aan alcohol verslaafde dichter. Het is het gekmakende ingeklemd zitten tussen het bekende duiveltje dat je verleidt tot handelingen waarvan je achteraf spijt krijgt, en het engeltje dat je probeert te redden van de teloorgang. Als je een naaste bent van iemand met een verslaving, is het mogelijk dat jij jezelf ziet als die hardwerkende engel die strijdt tegen de demonen van je dierbare.
Een veranderingsproces na een moeilijke periode is als een ontdekkingsreis. Of je nu een hardnekkige gewoonte achter je laat of een eetstoornis, een verslaving of depressie, een traumatisch verleden of een ongezonde relatie. Herstel is een sprong in het onbekende voor de één, een innerlijke zoektocht voor de ander. Verheug je op avonturen, maar wees ook voorbereid op tegenslag.
Je hebt een rugzak
Ik ga op reis en ik neem mee… een verwaarloosd gevoelsleven, een ontregeld beloningssysteem, een zak vol onverwerkt verdriet en de emotionele vaardigheden van een driejarige.
“Wees toch niet zo streng voor jezelf!” Ik heb dit advies wel honderden keren gekregen, zonder er ooit iets mee te doen. Ik nam het niet eens serieus. Want wat was er nou mis met hoge kwaliteitseisen? Die zouden meer mensen moeten hebben! Totdat een burn-out zich aandiende en ik, gelukkig op tijd, inzag dat mijn gedrevenheid in feite een onmogelijk streven was naar dingen die helemaal niet bestáán: controle en perfectie.
Perfectionisme en prestatiedrang
Ambitie, resultaatgerichtheid, toewijding… het zijn mooie karaktereigenschappen die in sommigen van ons kunnen doorslaan naar prestatiedrang, perfectionisme en controlezucht. ‘Gezond’ gedrag wordt dan een obsessie. Zoiets gebeurt wanneer je een bepaalde eigenschap gaat inzetten als strategie, om iets wat je niet wilt te verdrukken of juist om er dingen die je mist of verlangt mee te bereiken. Als het verdringen niet lukt, of als het resultaat tegenvalt, ga je nog harder streven of beter je best doen. Psychisch en lichamelijk ondervind je steeds meer last van je gedrag: je krijgt stress. Die stress ga je vervolgens bestrijden met meer controle en perfectionisme of met een andere problematische gewoonte. Zo ontstaat een vicieuze cirkel die veel weg heeft van een verslaving.
