Herstellen van een verslaving is een heel persoonlijk proces. Leren voelen en daarin kwetsbaar durven zijn horen er, wat mij betreft, onlosmakelijk bij. In dit blog vertel ik hoe ik vervreemd raakte van mijn gevoelsleven en verhuisde naar mijn hoofd. In het vervolg beschrijf ik de terugreis, van het denken naar weer kunnen voelen.
“Wees toch niet zo streng voor jezelf!” Ik heb dit advies wel honderden keren gekregen, zonder er ooit iets mee te doen. Ik nam het niet eens serieus. Want wat was er nou mis met hoge kwaliteitseisen? Die zouden meer mensen moeten hebben! Totdat een burn-out zich aandiende en ik, gelukkig op tijd, inzag dat mijn gedrevenheid in feite een onmogelijk streven was naar dingen die helemaal niet bestáán: controle en perfectie.
Ambitie, resultaatgerichtheid, toewijding… het zijn mooie karaktereigenschappen die in sommigen van ons kunnen doorslaan naar prestatiedrang, perfectionisme en controlezucht. ‘Gezond’ gedrag wordt dan een obsessie. Zoiets gebeurt wanneer je een bepaalde eigenschap gaat inzetten als strategie, om iets wat je niet wilt te verdrukken of juist om er dingen die je mist of verlangt mee te bereiken. Als het verdringen niet lukt, of als het resultaat tegenvalt, ga je nog harder streven of beter je best doen. Psychisch en lichamelijk ondervind je steeds meer last van je gedrag: je krijgt stress. Die stress ga je vervolgens bestrijden met meer controle en perfectionisme of met een andere problematische gewoonte. Zo ontstaat een vicieuze cirkel die veel weg heeft van een verslaving.
Een eetprobleem gaat niet over eten. En in de meeste gevallen heeft het ook niets te maken met het willen voldoen aan ‘ideaalbeelden’ die worden gepropageerd in de media. Er is iets anders aan de hand. Eetproblemen gaan over een innerlijke strijd met jezelf – met als ultieme inzet: liefde.
Iemand met anorexia nervosa hongert zichzelf niet uit om aandacht te trekken. Een vrouw die voortdurend aan de lijn is en obsessief bezig is met haar gewicht, wil niet krampachtig passen in een te krap jurkje. Een man die regelmatig een bak ijs leeg eet, heeft geen gebrek aan controle – sterker nog: hij heeft er waarschijnlijk te veel van.
Hoe verandert je leven als je stopt met een verslaving? De 32-jarige Sophie (niet haar echte naam) is kunstenares. Afgelopen zomer kwam ze bij mij in therapie voor haar alcohol- en cannabisgebruik. Na een paar kortere periodes van abstinentie besloot ze in november te stoppen met wiet en alcohol. Vier maanden later mocht ik haar interviewen tijdens een opfrissessie.
Afgelopen weekend woonde ik de Eetstoornis Bewust Zijn Dag bij van Stichting Human Concern. Een van de sprekers was de Amerikaanse psychologe en ervaringsdeskundige Beth Hartman McGilley. Dr. McGilley werkt met wat zij ‘healing mantras‘ noemt, helpende gedachten die een bijdrage kunnen leveren aan het herstel van een eetstoornis zoals boulimia of BED, maar ook bij verslavingen of ‘slechte’ gewoontes.
Mantra’s zijn woorden, zinnen of spreuken die je herhaalt om een effect te behalen, hardop of in jezelf, bijvoorbeeld tijdens meditatie. Wat je tegen jezelf zegt, heeft namelijk veel invloed op hoe je je voelt of gedraagt. Misschien herken je dat stemmetje wel dat bijvoorbeeld zegt dat je ‘nu wel iets lekkers hebt verdient’, dat ‘een meer of minder toch niks meer uitmaakt’, of misschien dat je ‘dik’ bent, of ‘lelijk’, of ‘niet goed genoeg’. In plaats van jezelf te voeden met niet-helpende of ronduit zelfafwijzende overtuigingen, kun je jezelf ook steunen met helpende gedachten.