Het is een misverstand dat mensen met een verslaving geen verantwoordelijkheidsgevoel zouden hebben. Sterker nog, ze hebben er vaak te veel van. Of ze hadden het, totdat ze het opgaven.
Veel van mijn cliënten met een verslaving of eetprobleem worstelen met het thema verantwoordelijkheid. Aangespoord door hun omgeving proberen ze verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag en gezondere of liefdevollere keuzes te maken. Maar dit blijkt lastig. Vaak gaat het zo: hoe harder je probeert je gedrag te veranderen, des te meer het uit de hand loopt. De druk van buitenaf neemt proportioneel toe. Met de beste intenties sporen naasten en hulpverleners je aan: je kúnt het, je hebt het in je, als je het maar écht wil, in jezelf blijft geloven, blijft vechten, enzovoorts.
Als je dit leest is er een goede kans dat je kampt met een hardnekkige gewoonte of misschien wel een verslaving. Of wellicht ben je een medestrijder in het gevecht tegen de verslaving of eetstoornis van een dierbare. Hoe is het voor je om continu in gevecht te zijn? Wat levert het je op? En tegen wie of wat vecht je eigenlijk precies?
I hold a beast, an angel, and a madman in me, and my enquiry is as to their working, and my problem is their subjugation and victory, downthrow and upheaval, and my effort is their self-expression.
Als je een verslaving of eetstoornis hebt herken je vast wel iets in de innerlijke strijd van Dylan Thomas, de aan alcohol verslaafde dichter. Het is het gekmakende ingeklemd zitten tussen het bekende duiveltje dat je verleidt tot handelingen waarvan je achteraf spijt krijgt, en het engeltje dat je probeert te redden van de teloorgang. Als je een naaste bent van iemand met een verslaving, is het mogelijk dat jij jezelf ziet als die hardwerkende engel die strijdt tegen de demonen van je dierbare.
Deze zomer is het zeven jaar geleden dat ik stopte met drinken. Wat ik toen niet wist en ook nooit had geloofd, is dat ik met dat besluit de basis legde voor wat ik nu als niets minder dan mijn superkracht beschouw. Wat onverdoofd leven voor mij betekent vertel ik je in dit blog.
Stoppen met alcohol drinken was het begin van een groter voornemen om mijzelf niet langer te verdoven. Ik nam ook afscheid van ‘sociale drugs’, de kalmerende middelen waarmee ik mijzelf op de been hield en andere dwangmatigheden, zoals mezelf verzuipen in werk, perfectionisme, controledrang, kleding kopen als troost, daten vanuit behoeftigheid en obsessief bezig zijn met uiterlijkheden. Als ware alles-of-nietser stopte ik met veel patronen waarmee ik mijn gevoel manipuleerde, ongemak vermeed, innerlijke leegte opvulde en emotionele pijn kortstondig verzachtte.
Nooit meer genieten
Stoppen met alcohol was de ingrijpendste verandering want drinken was er van jongs af aan diep ingesleten. Dat gold ook voor de overtuiging dat alcohol het leven glans geeft. Om je eerlijk de waarheid te zeggen: ik dacht dat ik nooit meer zou kunnen genieten. Goed uit eten gaan, diepgaande nachtelijke gesprekken, alles vergeten op de dansvloer, knuffelen voor de open haard… Ik zag het niet meer voor me.
Maar doorgaan op de weg van nooit-genoeg die ik al zo’n vijfentwintig jaar bewandelde, was ook geen optie meer. Ik was niet bereid om dieper te zinken in de val van afhankelijkheid. Een deel van mij was tot-slaaf-gemaakt door andere, op overleving gerichte delen, die het paradoxale idee hadden opgevat dat drinken de enige manier was om mij overeind te houden – hun ogen gesloten voor het feit dat ik inmiddels uitgeteld op de grond lag.
Gelukkig was er ook een gezond deel dat inzag dat iets drastisch moest veranderen, hoe bang ik ook was dat het zou mislukken of erger nog: dat het zou lukken en dat het gedaan zou zijn met de pret. Zodoende gaf ik mij over. Ik legde me erbij neer dat de rest van mijn leven weliswaar gezonder, maar ook saai en vreugdeloos zou zijn.
Alles went wanneer je er middenin zit
Toen ik nog speelde met de gedachte om te stoppen met drinken waren er ook mensen geweest die mij vertelden dat het juist béter zou worden. Ik zou beter gaan slapen, trots zijn op mijzelf, meer eigenwaarde krijgen, fitter worden, veel meer tijd hebben voor andere leuke dingen, een mooiere huid krijgen, afvallen, meer geld overhouden, minder gespannen en depri zijn, me beter kunnen concentreren, meer smaak en reukvermogen krijgen en nog veel meer.
Ik hoorde het ze zeggen maar geloofde het niet. Ook dacht ik niet zo veel last te hebben van die klachten waar ze het over hadden. Volgens mij was er niets mis met mijn smaak en reuk, was ik best fit en niet vreselijk gespannen of depressief.
Het punt is: alles went wanneer je er middenin zit. Ik was gewend om me maar heel matig te voelen, ik dacht dat je matig voelen de norm was. Mijn ervaring was dat alcohol mij een beetje omhoog tilde uit dat matige, grijze gevoel. Ik had er geen idee van dat mijn gevoel afgevlakt en kleurloos was als gevolg van die alcohol.
Natuurlijke pret-impulsen
Totdat ik stopte met drinken en ging ervaren hoe het anders kon. Dat gebeurde zeker niet meteen de eerste dagen. Voor de meesten die stoppen met drank of drugs na langer gebruikt te hebben, is het echt eventjes helemaal niet leuk meer. Hoe diep het dal is dat je door moet en hoe lang je erin zult verkeren, hangt af van hoe het er in je lijf en je brein aan toe is en wat je precies gebruikte. Als je brein afhankelijk is geworden van drank of drugs voor het maken van lekker-gevoel-stofjes, heeft het tijd nodig om weer te leren reageren op natuurlijke pret-impulsen, zodat jij weer gaat genieten op een natuurlijke manier.
Maar ik had geluk want ik knapte snel op. Na de eerste week genoot ik al van wat me was beloofd: een kwalitatief goede nachtrust, katervrij wakker worden, dagelijks meer energie en fysiek en mentaal een beter gevoel. Ik leerde langzaamaan genieten van normale dingen, zoals een wandeling in de zon. Ik had tijd over voor mezelf, die ik gebruikte om gezond te eten, veel te bewegen en mijzelf te leren om weer te ontspannen zonder hulp. Voor het eerst in lange tijd voelde ik mij weer in balans.
Aanvankelijk dacht ik dat ik snel gewend zou raken aan mijn nieuw verworven geluksgevoel. Maar niets bleek minder waar. De afgelopen zeven jaar heb ik talloze keren versteld gestaan van de positieve gevolgen van mijn keuze en inmiddels beschouw ik mijn nuchterheid, of liever gezegd: mijn onverdoofd zijn, als mijn superkracht.
Dit zijn negen kwaliteiten die ik heb ontwikkeld tijdens mijn zeven jaar alcoholvrije leven:
1. Breinkracht. Mijn brein heeft zich ontpopt tot een creatieve ideeënmachine. Vroeger dacht ik dat alcohol mij creatiever maakte. Het tegendeel blijkt waar. Het kan er inderdaad op lijken dat de kortstondige, kunstmatig geïnduceerde roesmomenten een creatieve impuls geven aan je geest, maar diezelfde geest is door de langetermijngevolgen van verdoving juist afgevlakt en afgemat. Nu ik mijn brein niet langer verdoof ervaar ik een haast oneindig lijkende stroom van creatieve gedachten en daar ga ik bijzonder goed op.
2. Productiviteit. Omdat ik veel meer energie heb, me beter kan concentreren en mijn tijd niet verdoe aan het bijkomen van excessen, heb ik meer tijd om die ideeën uit te werken en in acties om te zetten. Voorheen had een dag ongeveer 10 bruikbare uren waarin ik, met steeds meer moeite, dingen voor elkaar kon krijgen. Nu telt mijn dag 16 productieve uren. Dat is 42 uur winst per week! Die uren gebruik ik niet alleen voor het verwerkelijken van plannen, maar ook voor ontspanning, plezier en zelfzorg. Elke dag beweeg ik minimaal anderhalf uur en doe ik aan yoga, zodat mijn lijf mijn drukke brein een beetje bij kan houden.
3. Genieten in het hier en nu. De voorwaarde om te kunnen genieten van het leven zoals het zich aandient, is dat je in staat bent om dat leven zintuigelijk te ervaren zoals het is: in dit moment, hier en nu. Wie zich verdooft, verdooft zijn zintuigen. Wie vlucht of zijn belevingen verandert, is niet aanwezig in de realiteit zoals deze is. Dan geniet je misschien wel, maar van een illusoire werkelijkheid, die je afhankelijk maakt. De realiteit waarvan je vlucht komt steeds verder van je af te staan.
Toen ik stopte met mezelf verdoven, kwam alles weer binnen. In het begin was dat heftig, alsof ik een babyhuidje had. Maar als een baby begon ik mij spoedig ook te verwonderen. Dingen vielen me op waarvoor ik lange tijd blind of doof was geweest: een lach van een onbekende, een zingende merel op mijn balkon, de herfstkleuren in een nevelig park.
4. Opmerkingsbekwaamheid en intuïtief leiderschap. Doordat ik mijn gevoelens niet meer filterde, heeft mijn sensitiviteit – of zoals een cliënte het noemt: mijn opmerkingsbegaafdheid – zich kunnen ontplooien. Niet alleen komen indrukken en prikkels meer binnen, ook mijn emoties komen sneller aan de oppervlakte. Het voelen moest ik even onder de knie krijgen, maar al snel plukte ik er de vruchten van. Door het voelen van je emoties, krijgt de wereld waarde en betekenis. Nadat de eerste emotiestormen waren uitgeraasd, werden de subtielere gevoelens en mijn intuïtie weer toegankelijk. Met mijn intuïtie hervond ik mijn innerlijke kompas dat ik samen met mijn emoties gebruik om te navigeren door het leven, zowel privé als beroepsmatig.
5. Inner peace en inner power. Overmatig alcoholgebruik maakt onrustig, angstig en depressief. Dwangmatige patronen houden je afhankelijk en klein. Ook als je niet drinkt om te verdoven maar om een goed gevoel te krijgen, zeg je onbewust tegen jezelf dat je het puur niet aankunt en dat je niet goed genoeg bent zoals je bent. Door het leven onverdoofd aan te gaan, doe je het tegenovergestelde. Ik daag mijzelf zoveel meer uit dan toen ik nog dronk. Ik ben heus wel eens bang, maar die angsten durf ik aan. Daardoor word ik weerbaarder en groeit mijn zelfvertrouwen, wat maakt dat ik nieuwe uitdagingen met meer rust en vertrouwen tegemoet zie.
6. Authenticiteit. Mijn oude levenswijze voorzag mij van een masker dat me hielp om mijzelf te handhaven in een leven dat ik bedacht had omdat ik dacht dat het zo van mij verwacht werd. Stoppen ging gepaard met het afleggen van maskers en beschermlagen en het ja-zeggen tegen een echtere en authentiekere versie van mijzelf. Het betekende ook keuzes maken en afscheid nemen van wat mij niet meer diende. Waar ik mijzelf eerder heb aangepast aan een bedacht leven, kies ik nu voor een leven dat past bij wie ik werkelijk ben. Ik ben er heel blij mee. Het voelt vrij, onafhankelijk en krachtig. Ik houd mijzelf en anderen niet meer voor de gek en kijk mijzelf weer aan in de spiegel.
7. Vrijheid. Authenticiteit gaat hand in hand met vrijheid. Ik voel me niet meer afhankelijk van zaken buiten mijzelf om mij te vervullen. Ik verlang niet naar iets buiten mijzelf, maar ik leef mijn verlangen van binnenuit. Niet de vervulling van mijn verlangens, maar het leven van mijn verlangen en mijn passie vervult mij. Vrijer ben ik ook van geest en van denken, van aangeleerde overtuigingen en gedrag. Als het alleen al gaat over alcohol, zijn we als maatschappij volledig geïndoctrineerd en geconditioneerd door onze cultuur en opvoeding. Als je hier meer over wilt weten, raad ik je The wine o’clock myth van Lotta Dann aan of De grote verdoving van Erik Stofferis.
8. Verbondenheid. Voor mij als voor zo veel anderen was alcohol een smeermiddel voor sociale contacten. Hieraan ten grondslag lag de overtuiging dat ik zonder alcohol niet spontaan, grappig of extravert genoeg zou zijn. Hiermee hield ik mijzelf onzeker en was ik onecht. Bovendien had ik steeds meer morning-afters waarin ik me vol schaamte afvroeg wat ik de avond ervoor gedaan of gezegd had.
Onverdoofd ben ik echt mét anderen en kan ik er zelfs voor ze zijn als het tegenzit. Niet alleen om hen zonodig veilig thuis te brengen, maar ook dagelijks als vriendin en therapeut. Als je gevoel puur is, is het contact met anderen zuiverder. Door de verbinding te blijven voelen met mijzelf, ervaar ik een veel diepere verbinding met mijn naasten.
9. Zelfliefde. Je zou nu een korte pauze kunnen nemen en nadenken over hoe een verslavend patroon je tegen jezelf kan uitspelen. Besef en voel hoe schaamte en zelfaversie hand in hand gaan met verslavend gedrag. Wie stopt hoeft geen energie meer te steken in het onderhandelen met zichzelf, de wanhoop en schaamte en het verdoven daarvan. Dan ontstaat ruimte voor zelfwaardering en iets heel bijzonders. Alles verandert wanneer je van jezelf begint te houden. Je leeft niet langer vanuit niet-genoeg, behoeftigheid en tekorten die van buitenaf gevuld moeten worden, maar je wordt de krachtige bron in jezelf. Hoe meer je houdt van wie je bent, hoe minder bevestiging en goedkeuring je zoekt, hoe vrijer je bent.
Stoppen met drinken gaat niet over wat je opgeeft, maar wat je ervoor terugkrijgt. Mijn nuchterheid geeft me alles wat ik eerder in alcohol zocht: creativiteit, zelfvertrouwen, stressvermindering, een betere stemming, rust, verbondenheid, vrijheid, liefde, geluk. Voordat je denkt dat ik een uitzondering ben: het wordt bevestigd door de wetenschap en miljoenen anderen met mij.
Maar mocht jij je, net als ik zeven jaar geleden, blijven afvragen of je zonder alcohol nog wel kunt losgaan op een feestje, genieten van een vijfgangendiner of ongedwongen daten, stel jezelf dan eens de vraag wat ‘genieten’ en ‘geluk’ voor jou precies betekenen.
Tips
Een zowel geruststellende als vrolijkmakende ontwikkeling: het assortiment alcoholvrije drankjes is de afgelopen jaren enorm uitgebreid, ook in de horeca, waardoor kwalitatief goede alcoholvrije wijn, bier, gin, rum of mixdranken ruimschoots beschikbaar zijn. Je vindt ze o.a. bij de alcoholvrije slijter.
The unexpected joy of being sober van Catherine Gray is een vrolijk, opbeurend en positief motiverend boek over hoe het is om nuchter te leven.
In de podcastserie Onverdoofd spreekt schrijver Erik Jan Harmens met bekende en minder bekende Nederlanders die net als hij hebben besloten zichzelf niet langer te verdoven.
The Alcohol Experiment is een gratis app bomvol hoopvolle en inspirerende content die je helpt om in 30 dagen je alcoholpatroon te doorbreken.
Als je (even) geen alcohol drinkt, is het soms moeilijk omgaan met de reacties van anderen en de vraag: Waarom drink je niet?
Seks, liefde en relaties boden Ricardo een oplossing om met het leven om te gaan. Door te delen met anderen in een herstelprogramma*, veel zelfonderzoek te doen en zich te verdiepen in spiritualiteit, leerde hij om nuchter een gelukkig leven te leiden. Openhartig vertelt hij over zijn verslaving en zijn ervaringen in herstel.
* Ricardo (niet zijn echte naam) spreekt op individuele titel en niet namens een herstelprogramma. Voor meer informatie over dit programma, zie het kader onderaan dit interview.
Een van de redenen waarom ik je wilde interviewen is om het stigma op seksverslaving tegen te gaan. Hoe is het voor jou om te praten over dit onderwerp?
Ik heb al eens voorlichting gegeven op een hogeschool in het kader van destigmatisering, maar buiten de veiligheid en anonimiteit van mijn fellowship [de gemeenschap rondom het programma dat Ricardo volgt] praat ik niet vaak over mijn seks- en liefdeverslaving. Als ik al zeg dat ik een verslaving heb, vertel ik meestal dat ik heb gedronken of drugs heb gebruikt. Ik zeg niet dat ik ook nog een behoorlijke seksverslaving had.
Als je het over seksverslaving hebt, denken mensen toch vaak aan de Vieze Man, van Van Kooten en de Bie. Zo’n man met een regenjas. Of aan potloodventers, prostitutie of seks op parkeerplaatsen, dat soort dingen. Die associaties had ik zelf ook wel bij een seksverslaving. Vrouwen lopen toch een blokje om, als je het noemt.
Door de sociale gevolgen van corona komen veel pijn en trauma aan de oppervlakte. Hoe wij ons verbonden voelen met anderen herinnert aan hoe wij ons hechtten aan onze ouders, en deze binding beïnvloedt direct de wijze waarop we omgaan met angst, stress en lastige emoties. Dit blog draag ik op aan mijn moeder. Haar pijn was brandstof voor mijn groei.
Een hopeloze poging
Verslavingsexpert Gabor Mate stelt dat verslaving noch een keuze, noch een ziekte is, maar voortkomt uit de wanhopige poging van een mens om een probleem op te lossen: het probleem van emotionele pijn, van overweldigende stress, van verbroken verbinding, van controleverlies en diep ongemak met het zelf. Vandaar zijn mantra: “De vraag is niet waarom de verslaving, maar waarom de pijn.“*
Dr. Daniel Sumrok meent zelfs dat verslaving geen verslaving zou moeten worden genoemd. Het zou “geritualiseerd dwangmatig troost zoeken” moeten heten. Geritualiseerd dwangmatig comfort zoeken is een normale reactie op de tegenspoed die in de kindertijd wordt ervaren, net zoals bloeden een normale reactie is op een steekpartij, aldus Sumrok. **
